Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen
Een prachtig vertaalproject waar ik afgelopen februari op onverwachte wijze voor werd uitgenodigd: het vertalen van de Franstalige brieven van James Ensor, avant-garde kunstenaar, expressionistisch en surrealistisch schilder, maar ook componist en schrijver. Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen (KMSKA) dat opdracht gaf voor dit project bezit een groot aantal geschriften van de hand van Ensor, waaronder handschriften, toespraken en talrijke brieven en ansichtkaarten aan familie, vrienden en zakenrelaties. Aangezien de gehele website van het KMSKA in drie talen (Nederlands, Frans, Engels) is opgesteld, wilde het museum dat deze Franstalig correspondentie ook in het Nederlands beschikbaar zou zijn.
Ik heb mij dus, met een aantal collega-vertalers, mogen buigen over deze zeer interessante handgeschreven brieven van of aan James Ensor, die een prachtig inzicht geven in zijn dagelijkse beslommeringen uit die tijd, zoals de vraag of hij wel of niet aan bepaalde tentoonstellingen zou deelnemen, hoe hij het beste zijn doeken kon inpakken voor verzending, als ook brieven aan galerieën met aanmaningen om te betalen voor zijn verkochte werk.
Schrijver James Ensor had een zeer eigengereide stijl, hij speelde graag met woorden, bedacht zelf nieuwe woorden en hield zich niet altijd strikt aan de taalkundige regels. Het was dus een uitdaging, maar wel een zeer aangename, om deze teksten zo getrouw mogelijk weer te geven, zowel qua inhoud als stijl. Het was fascinerend me te buigen over verschijnselen uit het begin van de 20ste eeuw die nu niet meer bestaan, zoals multiplexen. Uitzoeken wat dat precies is, hoe het werd gebruikt en hoe dat dan in het Nederlands werd genoemd. Ook nieuwe woorden die aan het brein van James Ensor ontsproten waren, vroegen om een doordachte aanpak: wat is hun samenstelling in het Frans, waar zijn ze van afgeleid, wat wil hij er precies mee uitdrukken, wat is de achterliggende gedachte? En dan: hoe kan ik dat zo getrouw mogelijk weergeven in het Nederlands, zodat het zowel de inhoudelijke lading dekt als die van de klank en vorm van het woord en de associaties die het oproept? Zeker niet altijd eenvoudig, maar wel een van de aspecten die het beroep van vertaler zo razend interessant maakt.
U kunt zowel de originele, Franstalige teksten als de vertalingen ervan in het Nederlands vinden op de website van het KMSKA.